W poprzednim artykule przeanalizowaliśmy świat komiksów w Ameryce Łacińskiej, by teraz ponownie skupić się na Brazylii i jej komiksowej rzeczywistości. Niedawno, 30 stycznia, w Brazylii zakończył się Narodowy Dzień Komiksów (Dia do Quadrinho Nacional) [pt].
Pierwszy raz był obchodzony w 1984 roku, a organizacją zajęło się the São Paulo Cartoonists Association (pol. Towarzystwo Rysowników w São Paulo), a sama data jest hołdem dla pierwszej publikacji “As aventuras de Nhô Quim” [pt] (“Przygody Mr. Quim), którą uważa się za pierwszą brazylijską historię obrazkową wydaną w 1869 roku.
Analizując to święto przyjrzyjmy się najnowszym trendom i innowacjom, które rozwijają się wśród brazylijskiej społeczności komiksowej.
Self-publishing i finansowanie społecznościoweRynek komiksowy w głównej mierze zlokalizowany jest w Rio de Janeiro and São Paulo. Stąd artyści z innych regionów muszą zmierzyć się z szeregiem problemów zanim opublikują swoja pracę. Pomimo że centrum przemysłu wydawniczego jest zlokalizowane w większych metropoliach, w dzisiejszych czasach istnieje wiele innych możliwości, które otwierają drogę do wydania własnego dzieła i zdobycia szerokiej publiczności. Przykładem może być Vitor Batista pochodzacy z północno-wschodniego brazylijskiego stanu Ceará. Batista zdecydował się opublikować swoją pracę na własnym blogu Território Marginal [pt], gdzie sprzedaje również książki.
Proces produkcji i publikacji komiksów w Brazylii znacznie się zmienił w ostatnich latach. Jak zauważa, Bira, twórca komiksów, w wywiadzie [pt,en] dla polskiego bloga:
Kiedyś kupowaliśmy komiksy w kioskach z gazetami na ulicach. Obecnie jest to ostatnie miejsce, gdzie można znaleźć magazyny z komiksami, kiedy się ich poszukuje. Oczywiście, znajdziemy tam komiksy Marvela, DC, Disney'a czy MSP (jedyny brazylijski). Z uwagi na fakt, że wydawcy od pewnego czasu preferują zarówno książki jak i powieści graficzne miejscem, gdzie na pewno je odnajdziemy jest księgarnia. Od mniej więcej 2006 roku do większej ilości publikacji przyczynił się również komiksowy boom (szczególnie alternatywną drogą) poprzez fanziny, niezależnych i małych wydawców ). Fanzin był bardzo ważnym zjawiskiem kulturowym w Brazylii lat 70. i teraz powraca.
Self-publishing jest rodzajem strategii, która może wywrzeć wpływ na świat komiksów, nie tylko lokalnie, ale również na skalę krajową promując geograficzną różnorodność w tej gałęzi rynku.
Jednak nie zawsze jest to najprostsza droga. W wywiadzie [pt] z blogiem the Itiban Comic Shop, José Aguiar, artysta i opiekun konwentu komiksowego Gibicon [pt] opowiadał o wadach i zaletach publikowanie własnych prac:
A autopublicação impede que o autor fique parado. E que fique à mercê dos interesses de editores que não estão abertos a propostas diferentes. Isso lhe dá liberdade criativa total (…)
Já o tempo e a energia dispendidos na distribuição e no retorno por parte dos pontos de venda é uma desvantagem nesse processo. Não há organização, nem muito respeito com o editor independente (…)
Finansowanie społecznościowe udowodniło swoją przydatność w niektórych inicjatywach, takich jak kampania duetu artystów Quadrinhos Rasos, którzy pokazali popularne piosenki w formie historyjek ilustrowanych różniących się w interpretacji od ich oryginalnej treści.
Coraz więcej artystów wykorzystuje finansowanie społecznościowe jako alternatywną drogę finansowania ich projektów. Ta strona [pt] na portalu finansowania społecznościowego Catarse prezentuje przykłady projektów komiksowych, które wybrały taką formę pozyskiwania funduszy, a część z nich już odniosła sukces.
Wpływ brazylijskiego komiksu za granicą
Twórca komiksów Timothy Callahan w kolumnie na Comic Book Resources w 2010 stwierdził, że znaczna część komiksów głównego nurtu w Stanach Zjednoczonych była “wydana w Brazylii. Albo co najmniej narysowana w Brazylii. Jest to stosunkowo duża ilość.” Wydaje się, że większość brazylijskich twórców komiksów, którzy odnoszą sukces na amerykańskim rynku są członkami tej samej agencji artystycznej.
W kolumnie “The Boys from Brazil” (pol. Chłopcy z Brazylii) napisał:
Warto odnotować, że znaczna część wyglądu komiksów głównego nurtu zależy od pojedynczej agencji artystycznej w Brazylii. Interesujący wydaje się również fakt, że kilku najlepszych artystów tworzących komiksy także pochodzi z Brazylii, nawet jeżeli nie ma żadnego związku pomiędzy jednym a drugi.
A zatem. Brazylia. Kopalnia talentów? Urodzajna ziemia dla twórców komiksów? A może maszyna głównego nurtu? Sami możecie zdecydować.
Jest to duża zmiana w porównaniu z sytuacją sprzed kilku dziesięcioleci, kiedy wybicie się w komiksach głównego nurtu nie było czymś zwyczajnym wśród Brazylijczyków.
Nie tylko dla facetów
Przemysł komiksowy jest jednym z historycznie zdominowanych przez mężczyzn, a co za tym idzie, wielu artystów i stowarzyszeń w Brazylii próbuje to zmienić. Na początek, ruszyły blogi, np. Lady's Comics [pt] (pol. Komiks dla Pań), który proponuje inny punkt widzenia, opowiada o “charakterze, autorkach i rysowniczkach.”
W jednej z grup na Facebook'u o nazwie Mulheres nos Quadrinhos (Kobiety w komiksach) [pt] pojawiło się retoryczne pytanie: “kto powiedział, że tylko faceci wiedzą wszystko o komiksach?”. Strona udostępnia historyjki obrazkowe z różnych źródeł, które stworzono z myślą o kobietach.
Projekty takie jak Inverna [pt] poszukują produkcji indywidualnych lub zespołowych wśród kobiet w dziedzinie grafiki. We współpracy z kanadyjskim magazynem promują Defrosting Women [pt] (pol. Rozmrażanie kobiety), konkurs, którego celem jest zachęcenia kobiet do pracy w tej dziedzinie.Ja, ty, oni, my… zespoły i współpraca!
Projekty zespołowe stają się coraz bardziej popularne. Artyści łączą siły z wydawcami, filmowcami, edytorami i innymi twórcami w celu wspólnej pracy, promowania wyjątkowej twórczości i dostarczania różnorodności na rynek. Duże zaangażowania wkłada się również w sam biznes komiksowy, aby ten stał się bardziej opłacalnym do prowadzenia.
Sieć dystrybucyjna wciąż jest przystosowana do materiałów drukowanych. A osiągnięcie szerszej, globalnej publiki przez Internet jest łatwiejsze niż kiedykolwiek. W rezultacie artyści tacy jak Pablo Mayer, Fernando Medeiros czy Diogo César zdecydowali się na formę elektroniczną i razem publikują swoje komiksy na aktualizowanej co tydzień stronie Pocotomics [pt].
Następnym przykładem jest niezależne wydawnictwo Beleléu [pt]. Jego siedziba mieści się w Rio de Janeiro. Wydawnictwo demonstruje efekty współpracy różnych artystów poprzez publikację kalendarza stworzonego przez wiele osób i zatytułowanego Pindura [pt]. Oprócz druku, oferuje również materiały w formie elektronicznej, również w języku angielskim (sprawdź Beleléu Magazine!).
Przyszłość brazylijskiego komiksu
Podczas Narodowego Dnia Komiksu w Brazylii odbyło się kilka uroczystości, między innymi w Fortaleza [pt] albo w Salvador [pt]. Edycja 2013 dobiegła końca. Co teraz czeka świat komiksów w Brazylii?
W artykule z 2005 roku, bloger Ubiratan Araújo zastanawiał się nad przyszłością brazylijskiego komiksu:
“Może w przyszłości Komiks w Brazylii będzie zależał od tego czy my, zagraniczni artyści będą publikować w USA czy nie…”
Czy była to prawda? Odpowiedzi na to pytanie nie znajdziesz w tym artykule, ponieważ, zwyczajnie, nie istnieje jeden prosty przepis na sukces w brazylijskim świecie komiksów. Jedyne, co możemy powiedzieć na pewno to, że tak długo jak brazylijscy artyści będą eksperymentować, przyszłość komiksu nie będzie przesądzona i odkryje przed nami wiele alternatywnych i różnorodnych pomysłów na publikację.