Mali: Timbuktu, skarb kultury ludzkości w zagrożeniu

Nazwa Timbuktu przywołuje  podniosły i majestatyczny obraz  [en] na całym świecie. Niemniej jednak,   wojna w  północnej części Mali oraz obecność grup ekstremistycznych ,  stanowią poważne zagrożenie dla losu Timbuktu.  W  jednym z   komunikatów  prasowych [fr], Dyrektorka generalna UNESCO, pani  Irina Bokova, wyraziła swoje zaniepokojenie w kwestii ryzyka,  jakie stanowią owe walki dla światowego dziedzictwa kulturowego Timbuktu:

D’après des informations récentes publiées par la presse, les rebelles ont pénétré dans le site et des tirs y ont été entendus. Le Mali compte trois autres sites du patrimoine en plus de Tombouctou : les Villes anciennes de Djenné, les Falaises de Bandiagara (pays dogon) et le Tombeau des Askia.

Według ostatnio podanych przez prasę  informacji, rebelianci wkroczyli do strefy , w której usłyszeć było można strzały.  Mali [en], poza Timbuktu, posiada również trzy inne miejsca uznane za dziedzictwa (UNESCO)[fr] : historyczne centrum Dżenne, klify w Bandiagarze(w Kraju Dogonów ) oraz Grobowiec Askii.

Meczet Sankore w Timbuktu Licencja Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0

 

W XV oraz XVI wieku,  miasto Timbuktu stanowiło centrum kultury oraz rozpowszechniania wiary muzułmańskiej, której wpływ znacznie przekraczał granice Mali. Owe miasto posiadało uniwersytety , na których to wykładali uczeni pochodzących z różnych stron świata muzułmańskiego. Obecnie, wciąż znajdują się tam  trzy wielkie meczety: Sidi Yahia,   Djinguereber oraz Sankore , które datują na  Złoty Wiek, lecz  zagrożone są poprzez napływające piaski. Przede wszystkim, znaleźć tam można liczny zbiór książek.

Jednakże, istnieje obawa, iż ucieczka ludności przed walkami  do krajów sąsiadujących czy też innych regionów Mali doprowadzi do utraty tego bezcennego skarbu przez ludzkość na zawsze. Christelle Marot,  dziennikarka oraz blogierka z Casablanca,   porusza kwestię bogactwa Timbuktu w swym artykule opublikowanym  na stronie africultures.com :

Ces 25 000 manuscrits ne seraient que le sommet de l'iceberg. On estime à près de 100 000 le nombre d'écrits aux mains des familles de Tombouctou, sans compter les collections privées détenues par les habitants des régions de Kidal, Gao, Ségou ou Kayes, qui pourrait conduire au chiffre édifiant de 700 000, voire un million pour le Mali et la sous-région. Certains ouvrages, soustraits aux regards et aux pillages des étrangers durant la colonisation, seraient encore enfouis sous le sable.

25 000 rękopisów to tylko wierchołek góry lodowej. Liczbę pism w rękach rodzin z Timbuktu szacuje się na blisko 100 000, nie wliczając prywatnych  kolekcji przetrzymywanych przez mieszkańców regionów Kidal, Gao, Segou czy Kayes, które mogłyby sprowadzić tą liczbę do 700 000, nawet miliona biorąc pod uwagę Mali i podregion. Niektóre dzieła, chronione przed zasięgiem wzroku i grabieżą cudzoziemców podczas kolonizacji,  prawdopodobnie nadal zagrzebane są w piasku.

Z okazji  wystawy zorganizowanej przez bibliotekę Fondo Kati w Timbuktu , w celu promowania odrodzenia kultury hiszpańsko-muzułmańskiej oraz w celu przyczynienia się do uświadomnienia ludzi na temat wspólnego dziedzictwa oraz bliskich więzi, które łączyły niegdyś regiony oraz miasta hiszpańskie takie jak Al-Andalus czy Toledo z  rzeką Niger, dziennikara Salimata Diouara  napisała:

Selon M. HAÏDARA, l'explorateur Mahmoud Kati a laissé derrière lui plusieurs milliers de manuscrits, écrits en arabe, en hébreu et en espagnol, actuellement conservés dans la bibliothèque familiale Fondo Kati de Tombouctou. Cette bibliothèque a été créée par Mahmoud Kati, fils d'Ali Ben ZIYAD et de Kadidia SYLLA qui est la grande sœur de l'empereur Askia Mohamed. Elle comprend 14.000 manuscrits dont 7.000 sont déjà répertoriés.

Według M. HAÏDARA, badacz Mahmoud Kati pozostawił za sobą kilka tysięcy rękopisów, napisanych w języku arabskim, hebrajskim oraz hiszpańskim, obecnie przechowywanych w bibliotece rodzinnej Fondo Kati w Timbuktu. Biblioteka ta została stworzona przez Mahmouda Katiego , syna ‘Aliego Ben ZIYAD oraz Kadidii Sylla, która to jest starszą siostrą imperatora Askii Mohameda. Znajduje się w niej 14.000 manuskrytów z których 7000 zostało już zindeksowanych.
Strona  tombouctoumanuscripts.org, podaje informacje o tym, że  Afryka Południowa sfinansowała budowę   Nowego Instytutu Ahmeda Baby, której to koszty   wyniosły 2,5 miliardów  Franków  CFA [ 381 000 euro]. Instytut dysponuje lokalami o powierzchni  4 800 m2 , w tym amfiteatrem na 500 miejsc, salą konferencyjną na 300 miejsc oraz biblioteką. Owe centrum:

possède actuellement une collection d’environ 30000 manuscrits collectés grâce aux efforts de quelques personnalités exceptionnelles telles que le Dr Mahmoud Zubayr, premier directeur du centre, et Abdul Kader Haidara qui a travaillé pour CEDRAB avant d’établir sa bibliothèque personnelle. Ce chiffre de 30000 manuscrits est encore quelque peu conservateur si l’on considère le nombre estimé de manuscrits existant dans la région.

posiada obecnie kolekcję obejmującą blisko 30000 rękopisów, zgromadzonych dzięki wysiłkom pewnych niesamowitych osobistości, takich jak Dr Mahmoud Zubayr, pierwszy dyrektor centrum, i Abdula Kader Haidara pracującego dla CEDRAB  przed założeniem  swej własnej biblioteki .
Christelle Marot w swym artykule na stonie Africultures (powyżej wymienionym)  wspomina  również :
l'Arabie Saoudite et le Koweït ont donné près de 45 millions de francs CFA [Euros 68 602]au centre Ahmed Baba, outre les actions déjà menées par l'Unesco, la Norvège et le Luxembourg. ” Pour les privés, ce sont des fondations qui interviennent largement….”.
Arabia Saudyjska i Kuwejt podarowały centrum im. Amheda Baby około 45 miliona franków CFA [68 602 euro], pomijając  działania podjęte przez UNESCO, Norwegię i Luksemburgu. “Dla osób  prywatnych, są to fundusze, które znacznie wpływają…”.

Czarna flaga islamistów fundamentalistów powiewa nad Timbuktu, zdjęcie: Boubacar Bah na Twitterze

Co stanie się z tym skarbem ludzkości? Po szybkim zdobyciu miasta Timbuktu przez rebeliantów tuareskich oraz ugrupowania  islamskie Ansar Dine i  Al-Kaidę  w Maghrebie (AQIM), niepokój względem  odpowiedzi na to pytanie wzrasta na całym świecie.
W tekście  zatytułowanym  “Po Posągu Buddy w Bamianie,  manuskryty z Timbuktu? ” [fr], Hervé Bar cytuje Hamadiego Boucouma, dyrektora instytutu o nazwie l'Institut fondamental d'Afrique noire (Ifan) w Dakarze:
“Des manuscrits uniques (près de 100.000) sont conservés depuis plusieurs siècles à Tombouctou, ville savante, ville des 333 saints, où pratiquement chaque concession est un patrimoine, une bibliothèque “Possession des grandes lignées de la ville, ces manuscrits, les plus anciens remontant au XIIe siècle, sont conservés comme des trésors de famille dans le secret des maisons, des bibliothèques privées, sous la surveillance des anciens et d'érudits religieux.Ils sont pour la plupart écrits en arabe ou en peul, par des savants originaires de l'ancien empire du Mali. Ces textes parlent d'islam, mais aussi d'histoire, d'astronomie, de musique, de botanique, de généalogie, d'anatomie…Autant de domaines généralement méprisés, voire considérés comme “impies” par Al-Qaïda et ses affidés jihadistes. L'exemple funeste des Bouddhas de Bamyan, dans le centre de l'Afghanistan, vient immédiatement à l'esprit.
Unikatowe rękopisy, prawie 100.000 przechowywane są od wieków w Timbuktu, mieście naukowym, mieście 333 świętych, gdzie praktycznie każde wyznanie jest dziedzictwem, biblioteką “. Majątek głównych rodów miasta: rękopisy , z których  najstarsze  pochodzą z XII wieku, przechowywane  się  jak skarby rodzinne w zaciszu  domów, bibliotek prywatnych, pod nadzorem osób  starszych i uczonych religijnych. W wiekszości napisane są one  w języku arabskim lub fulani,  przez uczonych z dawnego imperium Mali.  Teksty te mówią o islamie, ale także o  historii, astronomii, muzyce, botanice, genealogii,  anatomii … są to dziedziny ogólnie pogardzone, a nawet uważane za “grzesznicze” przez Al-Kaidę i jej surogatów dżihadystów. Fatalny przykład Buddy z Bamiyan w centrum Afganistanu, przychodzi od razu na myśl.

Guy Alain BEMBELLY  [fr] przypomina , że miasto to wpisane jest na listę światowego  dziedzictwa od 1988 roku:

Tombouctou est un vrai grenier du savoir didactique dans les domaines de l’astronomie, de la musique, de la botanique, de l’histoire (sur l’histoire du Soudan au xve siècle). Le centre de documentation et de recherches Ahmed-Baba (Cedrab), fondé en 1970 avec l’aide de l’UNESCO, recueille certains de ces manuscrits pour les restaurer et les numériser. Ce trésor culturel est à préserver. Il faut y aller…

 

Timbuktu jest prawdziwym spichlerzem wiedzy dydaktycznej w dziedzinie astonomii, muzykii, botanikii, historii.(historii Sudanu w XV wieku). Centrum dokumentacji  i badań  Ahmeda Baby (Cedrab), założone w 1970 roku z pomocą UNESCO, przyjmuje część owych rękopisów w celu ich  odnowy  i digitalizacji.  Ten skarb da się zachować. Należy do tego dążyć ….

W swym artykule, Bembelly cytuje  kilka zdań przypisanych intelektualistom, którzy zamieszkiwali Timbuktu. W tym poniższe wersety Ahmeda Baby (1556-1627) wywieszone w centrum i  podpisane  jego nazwiskiem:

Ô toi qui vas à Gao fais un détour par Tombouctou. Murmure mon nom à mes amis et porte-leur le salut parfumé de l’exilé qui soupire après le sol où résident sa famille, ses amis, ses voisins.

O ty,  który zmierzasz do Gao udaj się do Timbuktu. Szepnij me imię moim przyjaciołom i przynieś im  zdrowie pachnące wygnańcem, który wzdycha za ziemią, którą zamieszkuje jego rodzina, przyjaciele, sąsiedzi.

Niestety, przebieg wydarzeń nie pozostawia wątpliwości.  Wygląda na to, że odgrywany jest  najgorszy scenariusz militarny. W efekcie odnosi się wrażenie, że Narodowy Ruch Wyzwoleńczy Azawadu (MNLA), który wykazuje  sekularyzm i  troski o zdobycie pewnego poważania,  sprawia wrażenie ustępowania  ugrupowaniom bardziej ekstremistycznym. Moussa Haïdara, kamerzysta, który sfilmował  wkroczenie konwoju fundamentalistów  Ansar Dine pod przywództwem  Iyad Ag Ghaly  należącego do Touaregów na teren aglomeracji w jednym z postów umieszczonych na stronie  slateafrique.com  oznajmił [fr]:

Ils sont venus avec cinquante véhicules. Ils ont pris la ville, chassé les gens du MNLA et brûlé leur drapeau, pour mettre à la place le leur sur le camp militaire de la ville.

Oni przybyli  50 pojazdami. Zajęli miasto, przegonili ludzi MNLA i spalili ich flagę, aby umieścich ich własną (flagę) na terenie obozu  militarnego w mieście.

Bez wątpienia świat jest świadkiem początku długiego panowania terroru, który może zniszczyć całą kulturę oraz doprowadzić do destabilizacji regionu Sahelu.

Rozpocznij dyskusję

Autorzy, proszę Zaloguj »

Wskazówki

  • Wszystkie komentarze są moderowane. Nie wysyłaj komentarza więcej niż raz, gdyż może to zostać zinterpretowane jako spam.
  • Prosimy, traktuj innych z szacunkiem. Komentarze nieprzywoite, obraźliwe lub atakujące inne osoby nie będą publikowane.