Dzięki wpieranemu przez rząd programowi “Terra Legal” (“Legalna Ziemia”) brazylijscy rolnicy dostaną ziemie na własność. Program stworzony został, aby usprawnić i przyspieszyć wydawanie ziemi, oraz określić przepisy, dla tych obywateli, którzy zamieszkują i uprawiają grunty nie będące ich formalną własnością.

Ustawa ta została uchwalona w zeszłym miesiącu przez brazylijską Izbę Deputowanych, zatwierdzona 3 czerwca przez senat i oczekuje teraz na decyzję prezydenta. Jeśli zostanie zaakceptowana, to około 600.000kilometrów kwadratowych chronionych lasów amazońskich zostanie rozdzielone między 300.000 nielegalnie założonych własności.

Przepisy zawarte są w akcie prawnym Provisory Measure (MP) nr. 458 podpisanym przez prezydenta Brazylii, Lula da Silvę, w lutym 2009r i skupiają się na tzw. Legalnej Amazonii (Legal Amazon), czyli największym socjo-geograficznym obszarze Brazylii. Budzi to oczywiście zarówno duże zaniepokojenie, jak i znaczną krytykę ze strony różnych grup społecznych.

Po jednej stronie stoją członkowie rządu, twierdząc, że ustawa ta pomoże ograniczyć problem wylesiania, a po drugiej obrońcy środowiska, według których na zatwierdzeniu tych przepisów skorzystają jedynie właściciele ziemscy pogrążając przy tym, i tak już kurczące się, lasy amazońskie.

Ana Cotta/Użyto za pozwoleniem

Ana Cotta/Użyto za pozwoleniem

Ana Cotta/Użyto za pozwoleniem. Zdjęcia z serii "Początek, środek i koniec."

MP 458 pozwoli władzom rządowym na wydanie bez licytacji obszarów do 1,5 tysiąca hektarów osadnikom na terenie Legalnej Amazonii. Raport, jaki ukazał się na Amazonii, jednej ze stron internetowych poświęconych lasom amazońskim, zwraca uwagę na problemy tego przedsięwzięcia:

Contrariando as últimas declarações polêmicas do Ministro do Meio Ambiente, Carlos Minc, que colocou a Medida Provisória 458 como uma “Vitória Ambientalista”, o especialista em ocupação humana e conflitos agrários na Amazônia e professor do Departamento de Geografia da Universidade de São Paulo (USP), Ariovaldo Umbelino de Oliveira, criticou a medida e afirmou que “A MP fere o princípio constitucional de função social da terra” (…)

Durante sua exposição, que durou cerca de 30 minutos, Oliveira criticou também os projetos fundiários do governo na Amazônia Legal. “O Estado não deveria alimentar assentamentos na Amazônia. Não há esta necessidade. O problema é que o Estado não criou mecanismos para regular suas próprias terras. Estão ao sabor das elites”, afirmou o pesquisador.

Ana Cotta/Użyto za pozwoleniem

Zdaniem analityków głównym problemem jest jednak rządowy brak rozróżnienia między zwykłymi rolnikami (“posseiros”) którzy chcą się po prostu osiedlić na danym terenie ze swoją rodziną, oraz tzw. “grileros”, którzy zajmują się skupem jak największej ilości ziemi, a następnie sprzedawaniem jej z zyskiem, często uciekając się do przemocy aby obejść problem łamania prawa.

Marina Silva, poprzednia Minister Środowiska (2004-2008), oraz senator stanu Acre w PT (brazylijskiej, lewicowej Partii Pracujących, Partido dos Trabalhadores) w artykułach oraz wywiadzie dla Noticas de Amazonia (dziennik amazoński) wyraziła swoje zaniepokojenie:

Primeiro, dificilmente a pessoa vai declarar que a posse é ilegal, que a ocupação não foi mansa e pacífica. Outro aspecto é que, para passar a terra pública para um particular, há dois requisitos constitucionais: quando se trata de altíssima relevância social e quando cumpre com a função social da terra. Os que entraram ilegalmente e usaram violência não cumprem a função social, e quem tem posses e não há nenhum problema social a ser atendido também não cumpre esse preceito.

Além disso, foi estabelecido que, após três anos, pode haver a venda da propriedade. Isso cria uma espécie de processo de enxugar gelo. Quem assegura que ele não vai grilar nova terra para, daqui a alguns anos, outra MP legalizar o acesso novamente?

W tym samym artykule Marina Silva pisze:

Quem estuda a situação fundiária sabe que, no caso da Amazônia, em menos de dez anos a terra é novamente concentrada nas mãos de poucos. Há um processo muito grande de concentração, até mesmo em projetos de assentamento. E também sabemos que há a figura do laranja, que divide uma propriedade com o cunhado, com o vaqueiro…

Ana Cotta/Użyto za pozwoleniem

Ustawa MP, ustalona i zatwierdzona przez zarówno Izbę Deputowanych jak i Senat, czeka teraz na zielone światło od prezydenta Brazylii. W stanie obecnym, ustawa MP 458 zmienia legislację dla 64,7mln hektarów obszarów rozłożonych między 436 magistratów Legalnej Amazonii i zezwala rządowi wydawać ziemię według następującego, zależnego od wielkości gruntu, podziału: bezpłatnie do 100 hektarów, za symboliczną opłatą 101 do 400 hektarów, zgodnie z ceną rynkową, rozłożoną na maksymalnie 20 lat, 401-1500 hektarów.

Szefem projektu MP 458 przed Kongresem została, jak na ironię, Senator Katia Abreu, która stoi również na czele ugrupowań rolnych reprezentujących interesy właścicieli ziemskich i rolników w Senacie. Abreu, wybrana do Partii Demokratów przez stan Tocantins, chce zwiększenia rozmiarów gruntów ustalonych w ustawie MP 458. Propozycja ta spotkała się z ostrą krytyką bloggerów, na przykład Cândido Neto pisze:

Aliás, a MP é problemática desde a origem. Afinal, a legislação agrária já permitia regularização de áreas até 500 hectares individualmente e outras formas de destinação com áreas maiores para populações tradicionais na Amazônia.

O aumento no tamanho de área visa atender unicamente ao setor ruralista e de grileiros, aliados do governo federal. Aliás, esta tal “regularização fundiária” nasceu com o ministro Mangabeira Unger, foi aplaudida por Carlos Minc e teve no MDA as piores idéias como a dispensa de vistorias, os títulos gratuitos e o fim das licitações em áreas de até 15 módulos. (…)

Agora, Kátia Abreu já fala em estender a área para 2,5 hectares, e ainda tornar a terra no preço “exeqüível”. São todas medidas absurdas, do começo ao fim.

Według jednego z bloggerów z bloga Azul Marinho com Pequi pomysły Senator Abreu są krzywdzące:

A senadora pelo Tocantins: Kátia Abreu do DEM mau assumiu a relatoria da MP 458 no senado é já inicia manobras no sentido de entregar as terras da amazônia ao agronegócio e ao capital internacional, ou seja aos grileiros das terra federais!!

Brazylijczyków niepokoi jeszcze jedna ustawa MP, numer 452. Znosi ona wymóg wcześniejszej oficjalnej inspekcji i oszacowania wpływu na środowisko planów budowy dróg w Legalnej Amazonii. Obie te ustawy (452 i 458) stanowią część Programu Przyspieszonego Rozwoju (PAC) Luli da Silvy.

Grupa pozarządowych organizacji i artystów stworzyła manifest, Amazônia Para Sempre (Amazonia na zawsze), w którym apelują do Senatorów o odrzucenie obu ustaw. Na swojej stronie internetowej wzywają brazylijczyków do podpisania się pod manifestem, który później elektronicznie wysłany zostanie do Senatorów. 1mln osób, jak narazie, podpisało się pod tą petycją.

Candido Neto podsumowuje jakich efektów można się spodziewać, jeśli nowe przepisy zostają zaakceptowane:

Inverte-se a prioridade de destinação de terras públicas que é pela ordem deve ser terras indígenas, unidades de conservação e assentamentos rurais.

Ana Cotta/Użyto za pozwoleniem